Transformatief leiderschap; wat is het?
He transformatieve in leiderschap is gebaseerd op de rechtvaardigheidstheorie van Nancy Fraser (1995). Zij onderscheidt drie vormen van onrechtvaardigheid: economische-, culturele- en politieke onrechtvaardigheid, die enkel aan te pakken zijn door een transformatieve strategie: niet bouwen op bestaande structuren, maar het veranderen van deze structuren.
Deze vorm van leiderschap focust zich niet enkel op formele leiders, maar juist op de informele leiders. Dan gaat het over de sociaal werkers die aan de slag zijn met het sociaal functioneren van mensen en hun context. Leiderschap behelst een vijftal samenhangende kenmerken die Kouzes en Posner (2006; 2021) onderscheiden. Het begint bij de intrinsieke motivatie van de sociaal werker: vaak geworteld in persoonlijke ervaringen en een sterke verbondenheid met sociale rechtvaardigheid (Hoijtink, 2022).
Een sociaal werker die leiderschap toont, loopt voorop. Niet vanwege formele macht, maar vanuit het goede voorbeeld op basis van duidelijke waarden, zoals mensenrechten en sociale rechtvaardigheid (Ife, 2014). Daarbij is het essentieel om een gedeelde visie te ontwikkelen, aangezien het in de praktijk lastig blijkt om het verschil als individuele professoinal te maken. Leiders beseffen dat zij niet alleen verandering realiseren. Ze brengen anderen in beweging door ruimte te geven voor eigenaarschap, betrokkenheid en empowerment. Zo ontstaat draagvlak en duurzame betrokkenheid.
Tot slot is er het vermogen om de status quo uit te dagen – een kenmerk dat in sociaal werk onmisbaar is. Juist hier ligt de normatieve opdracht van het sociaal werk en biedt een aanvulling op de focus van politiserend handelen.
Lessons learned
Vaak richt de literatuur zich op praktijken van politiserend handelen. Transformatief leiderschap laat zien dat er aandacht nodig is voor de professional die politiserend te werk moet gaan. Zo blijkt dat sociaal werkers zichzelf niet altijd zien als sociale veranderaar of niet meer. Zo laat onderzoek zien dat professionals zich belemmerd voelen in het innemen van positie. Zo geven verschillende professionals aan de hoop op verandering te zijn verloren door het vastlopen in beleid en structuren.
Ruimte voor leiderschap
De organisatie is een belangrijke factor voor het faciliteren van leiderschap. Een belangrijk thema binnen organisaties is sociale veiligheid. Dit maakt het al dan niet mogelijk om je als professional uit te spreken. De organisatorische reflex om meer veiligheid te bieden, ligt in het opstellen van meer procedures en protocollen. Verschillende professionals geven aan dat dit averechts werkt. Juist vertrouwen, steun en experimenteerruimte bieden sociale veiligheid om positie in te nemen en politiserend te handelen.
Transformatief leren
De insteek op het vergroten van eigenaarschap van sociale verandering lijkt nood te hebben aan transformatief leren. Veel van het leren is gericht op informatief leren, waarbij kennis, vaardigheden en inzichten worden toegevoegd aan het bestaande referentiekader of professioneel frame. De nadruk op transformatief leren verlegt de aandacht naar kritisch kijken of het referentiekader of professionele frame nog wel een goed antwoord biedt op de situatie. Zo creëren we ruimte voor het niet meer weten.
‘Er is ruimte nodig voor het niet meer weten: een groeiend besef dat je huidige opvattingen en werkwijzen niet meer werken’’ (Kegan, 2000).
Transformatief leiderschap tracht leiderschap te benaderen als iets dat geworteld is in professionele trots, kritische reflectie en het vermogen om met anderen koers te zetten.
Meer weten over transformatief leiderschap? Neem contact op met lenno.jansen@zuyd.nl.
Over dit etalage werk
| Leeratelier | Transformatief leiderschap |
|---|---|
| Auteur/ontwikkelaar | Lenno Jansen |
| Jaartal | 2025 |
| Type werk | Overig |
Over de auteur/ontwikkelaar
